بازخوانی و نقد روش‌شناختی مطالعات توسعه اجتماعات محلی

اجتماع محلی آخرین لایه اصالت فرهنگی و هویت دست‌نخورده و یکدست‌ تلقی می‌شود. مطالعات انجام‌شده در این حوزه با قوت‌های خاص خود و البته کاستی‌های روش‌شناختی همراه بوده‌اند. وجه غالب پژوهش‌های این حوزه با تأثیرپذیری از جامعه‌شناسی پوزیتیویستی، بیش‌ازپیش به‌سوی تحقیقات پیمایشی و پرسش‌نامه‌گرایی کشانده شده است و منطق غالب بر آنها فرضیه‌سازی بوده است؛ به‌گونه‌ای که تناسب بین مسائل و روش‌های تحقیق با بافت‌های محلی ضعیف بوده است. مطالعات پیمایشی در بستر و بافت‌های محلی، سازوکار روش‌شناختی مناسبی برای فهم عقلانیت بومی ندارد. از این‌رو کاستی‌ها و تقلیل‌های نادرستی در فهم بافت‌های محلی ایجاد می‌کند که گاهی نتایج متعارض و غیر پاسخگو به مسائل مترتب با بافت‌های محلی ارائه می‌کند. «فهم عقلانیت بومی» حلقه مفقوده این مطالعات است.    در مقاله حاضر، با مروری نظری بر مفهوم اجتماع محلی و با اتخاذ بینش مردم‌شناسی پدیداری به‌نقد و بازخوانی مسائل مهم و بارز روش‌شناسی اثباتی و کاربرد سطحی، ناموجه و بعضاً گمراه‌کننده روش‌های آماری در مطالعات اجتماعات محلی پرداخته ‌شده است. استدلال مقاله این است که به‌کارگیری مشی پدیدارشناسانه در مطالعات توسعه اجتماعات محلی، نه ‌تنها باعث توجه به گروه‌های حاشیه‌ای و مغفول مانده و جای‌دهی آنها در بطن جامعه می‌شود، بلکه اراده‌های منفعل را فعال می‌کند و توسعه را به‌مثابه اقدامی ممکن و سهل‌الوصول برای اجتماعات محلی درمی‌آورد، و از طرفی زمینه را برای تأمل و بازاندیشی در باب رهیافت‌های بوم‌اندیش و کنش‌های بومی، بیش‌ازپیش فراهم خواهد کرد.